Lang geleden kende ik een man die mij dierbaar was en die om alleen hem bekende redenen af en toe liever in mijn gezelschap was dan thuis. Vanaf een terrasje zaten we dan mensen na te kijken en zochten we onderwerpen die uitstel van zijn terugkeer naar huis nodig maakten. Of we banjerden ’s avonds in het donker door het dorp, kleddernat van de regen. Dat maakte voor geen van ons verschil.
Toen ik bij zo’n gelegenheid eens klaagde dat de meeste mensen zo weinig te vertellen hebben wat echt de moeite waard is, leerde hij mij een wijze les door te zeggen: ‘dat ligt dan aan jou omdat je niet voldoende interesse toont en niet doorvraagt’. Hij vertelde juist overtuigd te zijn van het tegendeel: met iedereen, uit welke bevolkingsgroep ook, kun je een diepgaand gesprek voeren als je maar belangstelling hebt en soms een beetje doorzettingsvermogen.
Vanaf die dag ben ik gaan opletten hoe hij dat deed en inderdaad, zonder moeite kreeg hij mensen aan het praten over dingen die hen bezighielden. Zelf ging hij ook geen enkel onderwerp uit de weg, maar je moest er wel naar vragen.
Voor iemand met mijn vak zijn dit essentiële lessen en ik denk er nog vaak aan terug als ik een cliënt in de spreekkamer heb die niet zo gemakkelijk praat. Praten lijkt zo vanzelfsprekend, maar zie maar eens je gedachten en gevoelens onder woorden te brengen. Het is nooit precies goed. Het opvallendst is dit bij geadopteerden die bepaalde ervaringen hebben opgedaan voor ze talig werden. Hoe zet je de gevoelens daarover dan om in woorden? Daarom heb ik, naast woorden, ook altijd een mandje met beelden klaarstaan. Kleine voorwerpen waarmee gevoelens kunnen worden gesymboliseerd, opstellingen gemaakt kunnen worden.
Vooral de mannen zeggen vaak: ik ben geen prater. Vervolgens kunnen ze prima een uur lang praten over wat hen bezighoudt, met wat goede vragen of opdrachten van mijn kant. Soms denk ik dat ze bedoelen: ‘mijn vrouw vindt dat ik geen prater ben’, of: ‘ik kan niet zo goed beginnen met praten’. En dat is niet erg. Stilte is een goed begin van een gesprek.